Op het Braziliaanse eiland Itamaracá staat het Casa de Sal, een huis van gerecycled plastic dat is gebouwd door een moeder en dochter.
Itamaracá is een eiland in de staat Pernambuco, bekend om zijn ongerepte stranden, zijn biodiversiteit en sinds enkele jaren ook om de toenemende druk van stedelijke ontwikkeling en de effecten van massatoerisme. Daar, midden in de milieubeschermingszone, besloten Edna en Maria Gabrielly Dantas actie te ondernemen tegen een realiteit die ze maar al te goed kenden: de tonnen afval, vooral glazen flessen, die na het hoogseizoen werden achtergelaten.
Edna, 55, een sociaal-ecologische pedagoge geboren in het verarmde Braziliaanse Agreste – een semi-aride regio waar de toegang tot water een historische uitdaging is – groeide op in een gezin dat uit noodzaak en geweten aan hergebruik deed. “Mijn jeugd werd gekenmerkt door creativiteit. Ik maakte mijn eigen bamboe speelgoed, recycleerde wat ik kon. We wisten niet dat het milieuactivisme was, het was gewoon hoe we overleefden,” vertelt ze aan Globo.
Die levensfilosofie heeft ze doorgegeven aan haar dochter, Maria Gabrielly, een 27-jarige duurzame modeontwerpster. De twee delen niet alleen een familieband, maar ook een quilombola en inheems cultureel erfgoed, gemeenschappen die afstammen van slaven en inheemse volken die een sterke spirituele band met de natuur onderhouden.
Een architectuur van verzet
Tijdens de pandemie, toen ze de hoeveelheid afval op de stranden zag, kreeg Edna het idee: “Ik wil een huis bouwen van glazen flessen. En zo werd het project Casa de Sal geboren. In twee jaar tijd bouwden moeder en dochter een constructie van gerecycled hout en meer dan 8.000 flessen, verzameld en hergebruikt met hun eigen technieken.
Het huis heeft zeven kamers, met precisie geassembleerde glazen muren, scheidingswanden gemaakt van gerecyclede pallets en zelfs dakpannen gemaakt van tandpastatubes. De eerste kamer, nauwelijks 20 vierkante meter, werd gebruikt als naaiatelier terwijl het werk vorm kreeg. “De eerste anderhalf jaar was pure vindingrijkheid: zonder een conventionele badkamer, afwassen in een wasbak. Maar we verloren onze visie nooit uit het oog,” herinnert Gabrielly zich.
Een sociale kritiek op huisvesting
In Brazilië, waar toegang tot fatsoenlijke huisvesting een structureel probleem is, openen projecten als dit het debat: hoe wordt het recht op een dak boven het hoofd beheerd in een land met 5,8 miljoen daklozen of extreem armen, volgens het Braziliaanse Instituut voor Geografie en Statistiek (Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística)?
En tegelijkertijd, wat te doen met het afval dat wordt gegenereerd door de consumptie-economie, vooral in contexten van intensief toerisme zoals Itamaracá? Deze flessen zullen niet verdwijnen. Als er geen beleid is om de productie ervan te reguleren of het achterlaten ervan te bestraffen, is het minste wat we kunnen doen nadenken over manieren om ze te hergebruiken. Als je een fles weggooit en hij breekt niet, dan ligt hij er over een jaar nog steeds”, hekelt Edna.
Naast de materiële uitdaging legde het bouwproces de genderbarrières bloot die nog steeds bestaan in traditioneel mannelijke domeinen. “We wilden alleen arbeidskrachten inhuren voor specifieke taken, maar wilde ons altijd meningen geven, ons corrigeren, ons vertellen hoe we dingen moesten doen. Alsof het ons aan capaciteit ontbrak”, zegt Gabrielly. “Mensen denken dat we op een dag een magische fles met een geest erin hebben gevonden. Ze zien niet in dat dit techniek, management en visie vereist. En een vrouw zijn in deze omgeving is dubbel zo moeilijk”.
Voor een toeschouwer van veraf lijkt het Casa de Sol misschien een architectonische rariteit. Maar voor de bouwers is het de toekomst. Het is een huis dat zijn nederige oorsprong of revolutionaire doel niet verbergt. Een plek gemaakt van afval dat in werkelijkheid een doel heeft.
